شاید هنوز خیلی‌ها دقیقا نمی‌دانند که اینترنت طبقاتی چیست. بعضی آن را مترادف با فیلترینگ کامل می‌دانند و برخی دیگر فکر می‌کنند اینترنت طبقاتی مخصوص کودکان است. این واژه به‌ویژه در یکی دو سال اخیر به‌طور متناوب در صحبت‌های مسئولان کشور ما ایران تکرار شده است. از آن‌جایی که اینترنت مستقیما با زندگی مردم عادی گره خورده است لازم است همه شهروندان اطلاعات کامل و جامعی در مورد شرایط فعلی و آینده اینترنت طبقاتی در ایران به دست بیاورند. تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید. اینترنت طبقاتی چیست؟ اینترنت طبقاتی به دسترسی طبقه‌بندی‌شده افراد به اینترنت بر اساس فاکتورهای مختلف مانند سن، شغل، جایگاه اجتماعی، تحصیلات و شخصیت حقوقی آن‌ها گفته می‌شود. به‌طور دقیق‌تر اگر سطح دسترسی همه افراد یک جامعه به اطلاعات موجود در اینترنت یکسان نباشد و توسط دولت تعیین شود اینترنت طبقاتی شده است. در این صورت بعضی از سایت‌ها، صفحات یا پلتفرم‌ها برای برخی افراد فیلتر و برای برخی دیگر (شاید اکثریت!) غیرقابل دسترسی می‌شوند. مثلا شاید برای پزشکان یا اساتید دانشگاه باز باشند ولی دیگر اقشار جامعه سطح متفاوتی از دسترسی به آن‌ها را داشته باشند. تصور کنید یک استاد دانشگاه می‌تواند از یوتیوب بدون هیچ محدودیتی استفاده کند اما این پلتفرم برای سایر کاربران فیلتر است. اینترنت طبقاتی چطور کار می‌کند؟ با اجراشدن اینترنت طبقاتی، اقشار مختلف جامعه سطوح دسترسی متفاوتی به محتوای اینترنت خواهند داشت. در واقع شرایطی به وجود می‌آید که دانشجویان و دانش‌آموزان به یک بخش مشخص از اینترنت دسترسی دارند که از سطح دسترسی مردم عادی بالاتر است. از طرف دیگر کسب‌وکارها هم دسترسی بیشتری نسبت به مردم عادی دارند. همچنین بیشتر بخش‌های اینترنت برای مدیران و مسئولان فیلتر نخواهد بود. در این شرایط کاربران به چند دسته تقسیم می‌شوند که بعضی از آن‌ها نمی‌توانند به سایت‌های خاصی دسترسی پیدا کنند. طبیعی است که این باعث می‌شود که آدم‌ها به فکر دورزدن محدودیت‌ها باشند و به سراغ استفاده از اینترنت دیگران برای دسترسی به سایت‌های مورد نظر خود بروند. مثلا اگر دانشجویان اینترنت بدون فیلتر یا پرسرعت داشته باشند و برای سایر اعضای خانواده یا فامیل آن‌ها این‌طور نباشد، همه تلاش می‌کنند از اینترنت دانشجویان استفاده بکنند. به‌عنوان مثالی دیگر اگر اینترنت شرکت‌ها دارای مزایایی باشند که اینترنت خانگی یا شهروندان عادی ندارد، همه سعی می‌کنند بسیاری از کارهای خود را در محل کار انجام بدهند؛ بنابراین این‌گونه طرح‌ها علاوه بر آثار اجتماعی که شاید مهم‌ترین نکته آن‌ها باشد، از نظر فنی هم به‌سادگی قابل اجرا نیستند. شرایط اینترنت طبقاتی در بسیاری از کشورها به‌طور کلی شرایط اینترنت طبقاتی به این صورت است که در وضعیت عادی (و نه خاص یا امنیتی) اینترنت به جز برخی پلتفرم‌های خاص یا سایت‌های غیراخلاقی برای همه در دسترس است. اگر هم محدویتی در دسترسی باشد این محدودیت حداکثر بر اساس سن تعریف می‌شود. با توجه به این موارد باید با فراهم‌شدن امکان شناسایی هویت کاربران اینترنتی به جز کودکان و نوجوانان، همه افراد بالای 18 سال امکان دسترسی به اینترنت را داشته باشند. در نتیجه کاربران درباره عملکرد خود در فضای مجازی هم پاسخگو خواهند بود. پیامدهای اینترنت طبقاتی اینترنت طبقاتی به بیانی دیگر به معنای راحت‌تربودن کار نهاد‌های قانونی برای فیلترینگ اینترنت است. یعنی اگر این اینترنت در ایران فراگیر شود، فیلترینگ به‌صورت عمومی، گسترده و دقیق‌تر انجام خواهد گرفت. از طرف دیگر اینترنت مثل آب و برق و گاز به جزئی از نیازها و ضروریات روزانه مردم تبدیل شده است و شهروندان به‌صورت مستقیم با آن سروکار دارند. طبقاتی‌کردن اینترنت اگر به معنای اعمال تبعیض برای اقشار مختلف مردم باشد می‌تواند تبعات و آثار اجتماعی منفی داشته باشد و مانند بسیاری از سیاست‌های دیگر مثل دلار ۴۲۰۰ تومانی در درازمدت زیان‌های بیشتری نسبت به منافعش خواهد داشت. اینترنت طبقاتی در ایران برای طبقه‌بندی اینترنت و ایجاد محدودیت‌های دسترسی به آن، دولت‌ها نیازمند تعیین و شناخت دسته‌بندی‌های مختلف کاربران هستند. یکی از ملزومات استفاده از اینترنت طبقاتی احراز هویت و اعتبارسنجی کاربران است. چنین کاری در ایران بسیار زمان‌بر است و هنوز زیر ساخت‌های لازم برای آن به‌طور کامل گسترش نیافته‌اند. در ایران طبقاتی‌شدن اینترنت به‌نوعی با جست‌وجوی امن یا safe search شروع شده است. در حال حاضر هم برخی افراد در ایران از دسترسی‌های بیشتری به اینترنت برخوردار هستند و برای عموم جامعه دسترسی‌ها متفاوت است؛ اما هنوز مشخص نیست که در آینده این دسترسی شامل چه سطح و محدوده‌ای خواهد بود. به‌خصوص شهروندانی که زیاد با اینترنت سروکار دارند یا کسب‌وکارهای اینترنتی تصور مبهمی نسبت به آینده دارند. در کشور ما تاکنون هیچ قانونی در این زمینه تصویب نشده است. در نتیجه می‌توان گفت که در حال حاضر اعمال اینترنت طبقاتی در ایران غیرقانونی است. البته شاید در آینده نه‌‌چندان دور قوانینی در این زمینه به تصویب برسند تا با آن‌ها اینتر طبقاتی در ایران قانونی محسوب بشود. فشار روانی ناشی از این شرایط و نبود یک آینده مثبت پیش‌بینی‌پذیر ممکن است باعث بروز اعتراضات اقشار مختلف جامعه مانند دانشجویان بشود. همه این‌ها باعث می‌شود که احتمالا این نوع از فیلترینگ در ایران با چالش‌ها و موانع قابل توجهی مواجه باشد و شاید هیچ‌گاه اجرایی نشود. اینترنت طبقاتی و طرح صیانت اینترنت طبقاتی به بیانی دیگر همان طرح صیانت است. طرحی که زمانی سروصدای زیادی در کشور ما ایجاد کرد و به‌دلیل مخالفت‌های زیاد از دستور کار مجلس خارج شد. با توجه به شرایط فعلی و ایجاد محدودیت‌های مختلف در اینترنت به نظر می‌رسد که همان طرح صیانت به‌صورت کج‌دار و مریز در حال اجراست. می‌توان این‌طور ادعا کرد که طرح صیانت نوعی اینترنت طبقاتی را ارائه می‌دهد که در پی آن برخی سایت‌ها و پلتفرم‌ها برای برخی کاربران قابل دسترسی نیست. اینترنت ملی چیست؟ واژه اینترنت ملی هم چند سالی است که در سخنان تعدادی از مسئولان کشور ما پرتکرار شده است؛ اما اگر دقیق‌تر به موضوع نگاه کنیم می‌بینیم که مفهوم اینترنت ملی با فیلترینگ یا اینترنت طبقاتی فاصله زیادی دارد. در بسیاری از جوامع و کشورها، دولت‌ها موظف هستند بسترهای اینترانت یا شبکه ملی اطلاعات را فراهم کنند تا دولت الکترونیک و سامانه‌های حکومتی به جای بسترهای خارجی روی بسترهای داخلی باشند. دلیل اصلی این است که در این صورت امکان هک، خرابکاری، اختلال یا موارد مشابه به‌سادگی فراهم نخواهد بود. در همین راستا دولت‌ها باید بسته‌های حمایتی برای استفاده از شبکه ملی اطلاعات داخلی را به‌گونه‌ای طراحی کنند که کاربران استفاده از بسترهای داخلی را به‌طور طبیعی و نه اجباری به بسترهای خارجی ترجیح دهند. اینترنت طبقاتی در سایر کشورها در نگاه اول به نظر می‌رسد این قانون کمی ناعادلانه باشد زیرا به منزله دسترسی بهتر برخی اقشار جامعه به اینترنت است؛ در نتیجه می‌تواند زمینه پیشرفت را برای آن‌ها نسبت به دیگران بهتر فراهم بکند. در بسیاری از کشورهای دنیا حق برخورداری از خدمات عمومی بدون تبعیض و برای همه افراد به‌طور یکسان به‌عنوان یک مسئله طبیعی وجود دارد. اینترنت طبقاتی فقط در برخی از کشورها وجود دارد که شاید مهم‌ترین آن‌ها چین باشد. گفتنی است که در کشوری مانند چین هم فقط در بعضی از موسسات و مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی است که اکثر مردم جامعه نمی‌توانند به شکل یکسان به اینترنت دسترسی داشته باشند. جمع‌بندی به نظر نمی‌رسد سروصداهای پیرامون مباحثی مثل فیلترینگ، جست‌وجوی امن، اینترنت طبقاتی، اینترنت ملی، طرح صیانت یا اختلال در اینترنت به این زودی‌ها بخوابد. گمان می‌رود که جذابیت و ابهام این موضوعات برای کاربران ایرانی و جست‌وجوهای آنان در مورد این مفاهیم روزبه‌روز بیشتر شود. نیاز است که مردم در مورد این موضوعات بیشتر بدانند و با آمادگی بیشتری به استقبال آنان بروند. شما در این مورد چه فکر می‌کنید؟ نظرها و ایده‌های خود را در قسمت کامنت‌ها با ما و دیگران به اشتراک بگذارید. آیا اینترنت ایران در حال حاضر طبقاتی محسوب می‌شود؟ آیا از نظر فنی امکان طبقاتی‌شدن اینترنت در ایران وجود دارد؟ آیا این طرح عادلانه است؟ فکر می‌کنید اینترنت طبقاتی با فیلترینگ و طرح صیانت و اینترنت ملی چه تفاوت‌هایی دارد؟ به نظر شما با اینترنت طبقاتی چه آینده‌ای در انتظار ما خواهد بود؟ این مطلب را برای دیگران هم بفرستید. اینترنتی طبقاتی مسئله‌ای است که نیاز است همه در مورد آن بدانند.