در بیشتر کشورها این دانش در دانشگاه‌ها با عنوان رشته «فناوری اطلاعات» (Information Technology) شناخته می‌شود، در حالیکه در ایران بر اساس تصمیم سازمان آموزش عالی کشور عنوان «مهندسی فناوری اطلاعات» برای این رشته بکار برده می‌شود و رشته‌ای نیز تحت عنوان مهندسی فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) به پیشنهاد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اخیراً در دانشگاه‌های ایران تدریس می‌شود همچنین رشته‌ای با عنوان فقط «فناوری اطلاعات» وجود ندارد. همچنین رشتهٔ میان رشته‌ای دیگری با عنوان رشته «مدیریت فناوری اطلاعات» در دانشگاه‌های ایران و دیگر کشورها وجود دارد که از ترکیب دو رشته "مدیریت" و «فناوری اطلاعات» به وجود آمده است. رشته مهندسی فناوری اطلاعات یا IT به چگونگی سازماندهی و ساماندهی داده‌ها می‌پردازد و رشته مدیریت فناوری اطلاعات به چگونگی تدوین سیستم و استفاده از داده‌ها می‌پردازد. در ادامه به بررسی جزئی‌تر این مفهوم می‌پردازیم. فناوری اطلاعات (IT) چیست؟ حتماً تا به حال کلمه آی تی یا فناوری اطلاعات به گوشتان خورده است اما ممکن است ندانید دقیقاً فناوری اطلاعات چیست.IT مخفف عبارت انگلیسی Information Technology و به فارسی به معنای فناوری اطلاعات است. منظور از آی تی یا فناوری اطلاعات، مجموعه ابزارها و روش های ضروری برای تولید، پردازش، نگهداری، توزیع و انهدام سیستم های مبتنی بر اطلاعات به معنی فراگیر آن (شامل متن، صوت و تصویر) است. در ابتدا چند واژه اصلی در مقوله فناوری اطلاعات را تعریف و تفاوت بین آنها را به منظور روش شدن بحث، تشریح می کنیم. داده یا data: بر اساس تعاریف موجود در منابع، می‌توان داده یا دیتا DATA را اینگونه تعریف نمود: داده‌ها گروهی از نمادها، کلمات، اعداد، نمودارها و حقایق گسسته و بی مفهومی هستند که رخدادها را نشان می‌دهند. داده‌ها حقایقی هستند که از طریق مشاهده و‌تحقیق بدست می‌آیند. مواد خامی که هنوز پردازش نشده‌اند مانند تاریخ و مقدار یک صورت حساب، تعداد پرسنل شرکت، جزئیات لیست حقوق. در مثال ساده‌تر؛ تاریخ تولد شما در ابتدا در برابر سن شما یک داده محسوب می‌شود که برای استفاده پس از پردازش و اعلان سن شما به اطلاعات بدل می‌شود. اطلاعات یا Information: اطلاعات را بر اساس تعاریف موجود در منابع، می‌توان چنین تعریف نمود : اطلاعات، داده‌های پردازش شده و حقایقی با مفهوم هستند که به توصیف و تعریف داده‌ها می پردازند و توسط گیرنده پیام درک و تفسیر می‌شوند. در واقع داده‌ها با افزودن 5 ویژگی شامل زمینه (Context)، طبقه‌بندی (Categorization)، محاسبه (Calculation)، اصلاح (Correction)، و جمع شدگی (Condensation)، به اطلاعات تبدیل می‌شوند. بیشتر بخوانید: هوش مصنوعی یا AI چیست یک مثال از تکنولوژی آی تی فرض کنیم در یکی از دفاتر خبرگزاری در منطقه‌ای، با بهره‌گیری از فناوری اطلاعات روش نوینی را در عرصه خبر ارائه می‌دهند، بدین معنی که در دفتر چندین سیستم رایانه وجود دارد که با بهره‌گیری از شبکه داخلی با هم در ارتباط هستند و هر یک به منظور تایپ ، ویرایش و ارسال خبر مجهز به نرم افزارهایی هستند. این مرکز مجهز به زیر ساختارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات است. به کلیه فن و اقداماتی که به کمک این مجموعه می‌آید تا تولید و انتشار خبر را انجام دهند؛ در اصطلاح مهندسی، فناوری اطلاعات می‌گویند. علاوه بر تجهیزات شبکه داخلی و امکانات اینترنتی که این دفتر را به مرکز تهران متصل و امکان مخابره و یا دریافت اخبار را فراهم می‌سازد کلیه تجهیزات مخابراتی، دوربین‌های دیجیتالی و امکانات سخت افزاری و نرم افزاری دیگر نیز شامل زیرساختارهای این فن‌آوری می‌شوند. یعنی کلیه عوامل و خدماتی که در انتقال اطلاعات در شبکه محلی و جهانی، امنیت شبکه، ذخیره اطلاعات به عنوان سابقه خبر، بازیابی اطلاعات (باز خوانی خبر) و پردازش اطلاعات کمک می‌نمایند جز زیر ساختار فن‌آوری هستند. به دانش بهره‌گیری از این زیرساختارها فناوری اطلاعات و ارتباطات گویند البته مثالی که ذکر شد هرگز تمام ابعاد خصوصیات و ویژگی‌های فناوری اطلاعات را در بر نخواهد گرفت، تنها تعریف ساده از یک اصطلاح فنی، پیچیده وبحث برانگیز در مثالی نمادین ارائه شد. مفهوم فناوری اطلاعات و ارتباطات یا ICT ICT مخفف چیست؟ درواقع ICT مخفف information and communication technology است که همان مفاهیم فناوری اطلاعات را شامل می‌شود و چهار عنصر 1- ذخیره اطلاعات 2- بازیابی اطلاعات 3- پردازش اطلاعات 4- انتقال اطلاعات را به همراه دارد اما در این فناوری اطلاعات نقش انتقال اطلاعات برجسته‌تر است و به نوعی لوازم سخت افزاری و مخابراتی مانند کامپیوترهای میان‌بر، شبکه‌های کامپیوتری و ماکرویوها، خطوط خاص مخابراتی ایکس 25 نقش بارزتر دارد. یعنی ارتباطات نیز در مباحث نقشی معادل اطلاعات دارد البته متخصصان در این امر تفاوت‌هایی را قائلند ولی در مجموع ما همیشه فناوری اطلاعات و فناوری اطلاعات و ارتباطات را یکی فرض کرده‌ایم. بیشتر بخوانید: پلتفرم Platform چیست آشنایی با مفاهیم بنیادی فرآیند فناوری اطلاعات و ارتباطات حالا که فهمیدیم فناوری اطلاعات و ارتباطات چیست، با برخی مفاهیم اساسی در فرآیند فناوری اطلاعات و ارتباطات آشنا می‌شویم: تبدیل اطلاعات Conversion: تبدیل اطلاعات یعنی تبدیل اطلاعات از داده به اطلاعات یا از شكلی از اطلاعات به شكل دیگر در کلیه ابتدا آغاز فرآیند موجود، برای مثال اسكن كردن یك متن و تبدیل آن به یك فایل. ذخیره‌سازی اطلاعات Storage: ذخیره‌سازی اطلاعات را می‌توان چنین برداشت نمود هرگونه عملیاتی که اطلاعات را روی یک رسانه ذخیره کند معنا رسانه اینجا معنا خاص یک وسیله است که قدرت ذخیره و بازیابی و به عبارتی بازخوانی اطلاعات را داشته باشد. برای مثال ذخیره كردن صدا بر روی CD یا ذخیره كردن اطلاعات عمل رایت موسیقی بر روی سی دی دخیره سازی اطلاعات بر روی رسانه Cd تعریف می‌شود. پردازش اطلاعات Processing: هرنوع عملیات بر روی داده یا اطلاعات در مسیر فرآیند تولید، ذخیره و بازیابی و انتقال اطلاعات و یا تبدیل داده به اطلاعات را به گونه‌ای که اطلاعات موجود را با افزایش افزوده همراه سازد پردازش اطلاعات تعریف می‌کنند برای مثال محاسبه حقوق و دستمزد یا تهیه تراز مالی و یا محاسبه اقلام مورد نیاز برای خرید این مثالی از ایجاد ارزش افزوده اطلاعات است اما اگر تاریخ تولد من را بگیرید بعنوان داده و خروجی سن من باشد این هم پردازش تبدیل داده به اطلاعات محسوب می‌گردد. تبادل اطلاعات Communication: هرنوع عملیاتی که برروی اطلاعات در مسیر فرآیند تولید، ذخیره و بازیابی اطلاعات انجام شود تبادل اطلاعات یا به تعبیر من انتقال اطلاعات محسوب می‌شود. مانند ارسال یك یا چند فایل از كامپیوتری به كامپیوتر دیگر، مثالی عینی‌تر، همین اینترنت در آن انتقال اطلاعات از کامپیوتر مادر و سرور میزبان وبلاگ من به کامپیوتر و نرم افزار مرورگر شما انجام می‌شود. تحلیل اطلاعات Analysis: هر گونه عملیات و فرآیندی که به تحلیل هوشمند، هدفمند و هوش اطلاعات بدل شود تحلیل اطلاعات گویند، تحلیل اطلاعات و پردازش اطلاعات در هوشمندی و تحلیل محتوایی درونی متفاوت می‌باشند اما از لحاظ خروجی و ارزش افزوده اطلاعات برابر هستند. مانند نرم افزارهای هوشمند طراحی صنعتی و ساختمانی. انهدام اطلاعات Delete: هر نوع فرآیندی که باعث از بین رفتن و خروج بخشی از اطلاعات در فرآیند ذخیره ، بازیابی و انتقال اطلاعات شود انهدام اطلاعات تعریف می‌شود بدیهی است انهدام اطلاعات جز پردازش است که به نتیجه نابودی وجودی اطلاعات ختم می‌شود! مانند حذف اطلاعات اضافه و غیرضروری یك كامپیوتر. بیشتر بخوانید: بوت کمپ چیست یک مثال عینی یک خبرگزاری داریم در این خبرگزاری فرضی به فناوری اطلاعات رو آورده و کلیه عملیات خود را با فناوری اطلاعات انجام می‌دهد و چهار اصل ذخیره، بازیابی، پردازش و انتقال اطلاعات را انجام می‌دهد. خبرنگار فرضی این خبرگزاری، خبر خود را به وسیله سخت افزار کامپیوتر و نرم افزار ویراستاری تحریر می‌کند و در قسمتی از کامپیوتر خود ذخیره می‌کند( ذخیره اطلاعات) سردبیر خبر را بازخوانی می‌کند و تصحیح می‌نماید (بازیابی اطلاعات) و آن را روی سرور بر مبنای خروجی و فرمت خاص می‌دهد (پردازش اطلاعات) حال این خبر روی شبکه ملی پخش می‌شود (انتقال اطلاعات) پس چهار اصل اطلاعات را داراست. این 4 اصل خبرگزاری را به فناوری اطلاعات سوق داده است. تبدیل اطلاعات: برای مثال اسكن كردن یك متن و تبدیل آن به یك فایل. ذخیره‌سازی اطلاعات: پس از تایپ خبر و مقاله در روی حافظه دایمی کامپیوتر خبرگزاری ذخیره شود. پردازش اطلاعات: ارقام و اعداد با کامپیوتر محاسبه و در خبر درج شود یا خبری مورد پردازش و ویرایش قرار گیرد. تبادل اطلاعات: خبر به صورت فایل و با فاکس میل به دفتر مرکزی مخابره شود. تحلیل اطلاعات: یک نرم افزار غلط‌های احتمالی را تصحیح و از لحاظ نگارش خبر را ویراستاری کند انهدام اطلاعات. بیشتر بخوانید: سرور مجازی رایگان بدون محدودیت تاريخچه فن آورى اطلاعات حالا که متوجه شدیم فناوری اطلاعات چیست، خوب است که کمی هم درباره تاریخچه آن بدانیم. پس از دردسترس قرار گرفتن كامپيوتر درسال 1950 ميلادى، اولين كاربرد علمى كه كامپيوتر درآن استفاده شد انتخابات رياست جمهورى آمريكا درسال 1951 بود. درسال 1960 با حضور كامپيوتر بزرگ (Main frame) ايده توسعه پايگاه هاى اطلاعاتى متمركز اطلاعات ومفهوم انفورماتيك (داده پردازی) شكل گرفت وكاربرد آن در زمینه مديريت اطلاعات طرفداران بيشترى پيدا كرد. اين ايده در سال‌هاى 1970 تا 1980 بصورت استفاده از سيستم‌هاى هوشمند وكمك به تصميم‌گيرى شكل قوى‌ترى به خود گرفت وايده اصلى اتوماسيون ادارى وسيستم هاى بدون كاغذ را تقويت نمود. دركشورهاى ديگر مثل ژاپن، آلمان، انگلستان وغيره نيز كاربردهاى كامپيوتر درزمينه خدمات بان‌كدارى، هتلدارى، مديريت پروژه هاو… رشد نمود. ضعف اين سرويس‌ها و كاربردها در نبود سيستم‌هاى قوى ارتباطى بيشتر مشخص شد زيرا با وجود تلفن و تلگراف امكان انتقال اطلاعات با حجم بالا امکان‌پذیر نبود و قدرت سيستم‌هاى محاسباتى و كاربردهاى انفورماتيك آن تنها درحوزه‌هاى محدود قابل استفاده بود. با رشد روز افزون شبكه‌هاى كامپيوترى و قدرت ارسال اطلاعات علاوه برصدا، ازطريق شبكه‌هاى مخابراتى دردهه 1980 گستره كاربردهاى انفورماتيك ازطريق شبكه رو به فزونى گذاشت. سپس با پيوند تاريخى قدرت محاسباتى كامپيوترها وامكان ارسال اطلاعات، فن آورى اطلاعات متولد شد. اصول تبدیل داده به اطلاعات هنگام تهیه گزارش ها، باید از نیازها، تحصیلات و موقعیت کاربران و استفاده‌کنندگان در سازمان آگاه باشیم و داده‌ها را بر اساس نیاز آنان به اطلاعات مورد نظر تبدیل کنیم. همچنین اطلاعات باید دقیق و به روز باشند به طوری که باعث بهبود تصمیمات شوند. پارامترهای به موقع بودن، مناسبت، دقت، جزئیات، تکرار و قابلیت فهم به عنوان ویژگی‌های اصلی اطلاعات مطرح هستند. دانش، اطلاعات در مرحله بعدی این فرایند به وسیله پرسنل سازمان به دانش تبدیل می‌شود. برای تولید دانش در یک فرایند نیاز به اطلاعات، نیروی انسانی و مدیریت دانش داریم. دانش از مهم‌ترین نتایج این فرایند است که باعث ایجاد مزیت رقابتی برای سازمان می‌شود. امروزه دانش را به عنوان مهم‌ترین منبع نوآوری، بهره‌وری انسان‌ها و در نهایت رشد و بقای سازمان می‌شناسند. در منابع علمی معتبر نیز دانش را آمیخته‌ای از نظرات تجربیات، تئوری‌ها، الگوها، مهارت و سرمایه‌های اطلاعاتی تعریف می‌کنند. کاربرد‌های فناوری اطلاعات سیستم‌های اطلاعات کار با رایانه به صورت شخصی علم و پژوهش کنترل فرایند یا وسیله آموزش طراحی با کمک رایانه هوش مصنوعی بیشتر بخوانید: ابر رایانه چیست جمع بندی فناوری اطلاعات موجب شده است که پرسش‌های مطرح در این زمینه پاسخ‌هایی فوری طلب کند. از آن جهت که قدرت فناوری در ذخیره‌سازی اطلاعات و بازیابی آنها فوق العاده است. شاید بعضی وقت‌ها در محاورات خصوصی چیزی را بگوییم که امید داشته باشیم شنوندگان آن را به فراموشی بسپارند یا چیزی را بنویسیم که بعدها از آن پشیمان شده و امیدوار باشیم خوانندگان برگه‌های ما را لابه لای دیگر برگه‌های متعدد و متفرق بایگانی خویش گم کنند و دیگر به خواندن آنها مبادرت نورزند.