حتما واژه پلتفرم به گوش‌تان خورده است اما ممکن است دقیقاً ندانید که معنی پلتفرم چیست. واژه‌ای که از حوزه رایانه و نرم‌افزار تا صنایع خودروسازی و تجارت، کاربرد و معانی خاص خود را دارد، البته وجه اشتراک تمام این تعاریف وجود یک پایه، دانش و یا تکنولوژی در جهت تولید یا بهبود محصول است. ما در این مقاله از سایت جت، قصد داریم که پس از آشنایی با معنی کلمه پلتفرم، به تعریف پلتفرم در عرصه‌های مختلف بپردازیم. پس اگر به دنبال آشنایی بیشتر با این مفهوم و کاربردهایش هستید، این مقاله را از دست ندهید و با ما همراه باشید تا به طور مفصل بدانیم که پلتفرم چیست و به معنای آن در حوزه‌های مختلف پی ببریم. معنی کلمه پلتفرم چیست؟ معنای پلتفرم (Platform) از نظر لغوی به معنای «سکو» است. یک برآمدگی یا جای بلندی که قرار است چیزی روی آن نمایش داده شود. همچنین به معنای «بستر یا بنیاد» نیز هست. هرچند این معانی تا حدی می‌توانند مفهوم موردنظر را برسانند اما کاملا واضح و روشن نیستند. پلتفرم دارای مفهوم گسترده‌ای است. مفهومی قابل انعطاف که متناسب با هر موقعیت ممکن است تغییر کند و در موارد مختلف می‌توان تعاریف و کاربردهای خاصی را برایش در نظر گرفت پس قبل از اینکه بخواهیم دقیقاً بگوییم معنای پلتفرم چیست، ابتدا باید مشخص کنیم که در چه حوزه‌ای از آن صحبت می کنیم. در ادامه با تعریف پلتفرم در حوزه‌های مختلف آشنا خواهید شد. بیشتر بخوانید: Midjourney چیست تعریف پلتفرم در حوزه فناوری اطلاعات (IT) در زمینه علوم کامپیوتری ، برنامه‌نویسی و فناوری اطلاعات، پلتفرم به معنای بستری است که نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌های نوشته شده، در آن قابل اجرا خواهند بود. برای مثال گفته می‌شود برنامه اتوکد بر روی پلتفرم ویندوز قابل اجرا است. این جمله به این معناست که برنامه اتوکد به سیستم عامل ویندوز به‌عنوان یک پلتفرم و بستری برای اجرا نیاز دارد. مرورگرهایی که زمینه‌ای برای اجرای وب اپلیکیشن‌ها فراهم می‌کنند نیز نوعی پلتفرم محسوب می‌شوند. درواقع هر نرم‌افزار یا سخت‌افزاری که نقش میزبانیِ یک اپلیکیشن یا هر سرویسی را داشته باشد و به اجزای مختلف در یک چهارچوب مشخص اجازه اجرا بدهد، پلتفرم خوانده می‌شود.به طور مثال اسکایپ یک پلتفرم به حساب می‌آید. معنی Cross-platform یا چند سکویی چیست؟ امروزه به کمک رابط‌ها یا تبدیل‌ها می‌توان نرم‌افزارهایی را طراحی کرد که روی چند پلتفرم قابلیت اجرا داشته باشند. نرم‌افزارهایی که به آن‌ها Cross-Platform یا Multi-Platform (چند سکویی یا چند پلتفرمی) گفته می‌شود. برنامه‌های کراس پلتفرم از نظر فنی به دو دسته تقسیم می‌شوند: نرم‌افزارهایی که به‌طور جداگانه برای پلتفرم‌های مختلف طراحی و نوشته می‌شوند و هر کاربر متناسب با پلتفرم یا سیستم عامل مورداستفاده‌اش، نسخه مناسبی از آن نرم‌افزار را دریافت و اجرا می‌کند. در این نوع تکنولوژی، برنامه‌نویس تنها یک بار برنامه موردنظر را می‌نویسد. سپس با استفاده از کامپایلر (Compiler) نسخه‌های قابل اجرا در پلتفرم‌های مختلف را تولید می‌کند. برای مثال مرورگر گوگل کروم در این دسته قرار می‌گیرد، زیرا نسخه‌های مختلف آن، قابلیت اجرا روی سیستم عامل‌های مختلفی از قبیل مایکروسافت ویندوز، Mac OS ،ios، اندروید و لینوکس دارد. نرم‌افزارهایی در این دسته قرار می‌گیرند که بر روی پلتفرم‌های مختلف به‌صورت مستقیم و بدون نیاز به آماده‌سازی خاصی قابل اجرا هستند. برای مثال وب اپلیکیشن‌ها در این دسته قرار دارند، زیرا در انواع مرورگرهای وب قابل اجرا هستند. بیشتر بخوانید: فریم ورک چیست؟ آیا پلتفرم و سیستم عامل با هم تفاوت دارند؟ سیستم عامل زیر مجموعه‌ی پلتفرم محسوب می‌شود و یا به عبارتی می‌توان گفت سیستم عامل نوعی پلتفرم است. همانطورکه قبلا گفتیم پلتفرم‌ها ممکن است سخت‌افزاری و یا نرم‌افزاری باشند. سیستم عامل‌ها بزرگ‌ترین پلتفرم‌های نرم‌افزاری هستند که این امکان را برای کاربران فراهم می‌کنند تا برنامه‌های مورد نظرشان را بر روی یک سیستم به اجرا درآورند. برای مثال یک نرم افزار، اپلیکیشن یا یک بازی کنسولی بسته به نیازشان ممکن است به ترتیب روی سیستم عامل ویندوز 10، سیستم عامل اندروید و سیستم عامل XBOX اجرا شوند. سیستم عامل‌هایی که به عنوان یک پلتفرم این برنامه‌ها را اجرا می‌کنند. از سوی دیگر سیستم عامل رابطی میان نرم‌افزارها و سخت‌افزارها نیز محسوب می‌شود و کاربر می‌تواند بر روی حافظه و سایر اجزای پلتفرمِ سخت افزاری تغییراتی ایجاد کند. در حال حاضر سیستم عامل ویندوز و اندروید به‌عنوان محبوب‌ترین پلتفرم شناخته می‌شوند. تعریف پلتفرم در صنعت خودروسازی در صنعت خودروسازی، طراحی و مهندسیِ یک پایه برای تولید محصولات مختلف را پلتفرم می‌نامند. در این صنعت سیستم شاسی، فاصله بین محورها و خودمحورها، انتقال قدرت و کنترل حرکت، سیستم تعلیق و فرمان اتومبیل شامل پلتفرم می‌شود. خودروسازان برای کاهش هزینه‌های طراحی از یک پایه (پلتفرم) استفاده می‌کنند. معمولا کمپانی‌های بزرگ بر اساس تکنولوژی‌ها و سیستم‌های به‌روز در صنعت خودروسازی، پلتفرم‌هایی را برای سایر شرکت‌ها طراحی می‌کنند. به همین سبب ممکن است دو شرکت مختلف، یک پلتفرم مشابه داشته باشند و این یعنی هر دو اتومبیل مراحلی از قبیل طراحی، مهندسی ساخت و عملیات تولید را به‌طور یکسان طی کردهاند. برای مثال با اندکی تغییر در پلتفرم تویوتا کمری، اتومبیل لکسوس ES تولید شده است و همین‌طور هیوندای توسان و کیا اسپورتیج نیز دارای پلتفرم یکسان هستند. در ایران نیز براساس پلتفرم پژو 405، خودروی سمند را طراحی و تولید کردهاند. استفاده از پلتفرم برای خودرو سازان مزایای قابل توجهی دارد، ازجمله: قطعات مورد استفاده در خودرو را کاهش می‌دهد. این موضوع هم برای کمپانی از نظر اقتصادی به صرفه خواهد بود و هم اینکه محصول ارزان‌تری را به دست مشتری می‌رسد. مدیریت موجودی کمپانی را ساده‌تر می‌کند. میزان کیفیت و نوآوری را بالا می‌برد. باعث ایجاد یک استاندارد جهانی در بین محصولات شده است. تنوع محصولات را افزایش داده است. از سوی دیگر به کارگیری پلتفرم‌ها چندان هم بی‌عیب و نقص نیست: نشان‌دهنده عدم وجود یک مهندسی ویژه است که به کنایه آن را «نشان مهندسی» می‌نامند. زیرا خودروهایی که براساس یک پلتفرم ساخته می‌شوند، بسیاری تفاوتشان را تنها در لوگویشان می‌دانند! ارزش برخی محصولات (حتی اتومبیل‌های لوکس) را کاهش داده است. بیشتر بخوانید: فرمت XML چیست تعریف پلتفرم در کسب‌وکار کسب‌وکار پلتفرمی مدلی از کسب‌وکار است که با ایجاد تعامل (Interaction) میان سرویس‌دهنده و مشتری، مبادلات را تسهیل و از نظر مالی ارزش آفرینی می‌کند. لینکدین، آمازون و اوبر نمونه‌هایی از پلتفرم‌های جهانی هستند و دیجی کالا، دیوار، شیپور، اسنپ و لست سکند نیز از کسب‌وکارهای پلتفرمی موفق ایرانی به شمار می‌آیند. خوب است بدانید در مقابل کسب‌وکار پلتفرمی، اصطلاح دیگری به نام کسب‌وکار خطی یا پایپ لاین (Pipeline) قرار دارد. این اصطلاح معمولا در مورد تجارت‌های سنتی به کار می‌رود. تجارتی که در آن طی یک زنجیره خطی، محصول پس از تولید به مشتری‌های بالقوه معرفی می‌شود و پس از عرضه محصول یا خدمات، مشتری میزان رضایتش را به‌طور شفاهی به تولیدکننده اعلام می‌کند. با شناخت این دو اصطلاح (پلتفرم و پایپ لاین) می‌توان دریافت یک کسب‌وکار در کجای این طیف قرار دارد. در تجارتی که مبتنی بر پلتفرم است محصول تولیدشده از طریق زنجیره‌های رایج به دست مشتری نمی‌رسد بلکه با استفاده از تکنولوژی، راههای ارتباطی خود را با مشتری گسترش می‌دهد. به‌عبارت دیگر یک کسب‌وکار پلتفرمی، بستری را فراهم می‌کند تا تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان بتوانند با یکدیگر ارتباط برقررار کنند و وارد تعامل تجاری شوند. بدین ترتیب با کمک نوآوری و کاهش هزینه‌ها، معامله و مبادلات با سهولت بیشتری انجام می‌شود. البته نباید پلتفرم را با یک اپلیکیشن یا وب‌سایت اشتباه گرفت. پلتفرم یک مدل کسب‌وکار است. مدلی که با گردآوری مشتری‌ها و سرویس‌دهندگان ارزش مالی ایجاد می‌کند. برای مثال دیجی کالا در آغاز کار یک کسب‌وکار اینترنتی خطی محسوب می‌شد. زیرا تنها از طریق فروش محصول به مشتری، خدمات ارائه می‌کرد اما به تدریج ارتباطاتش را گسترده‌تر کرد و فروشندگان توانستند به عنوان شریک تجاریِ دیجی کالا محصولاتشان را در این سایت به فروش برسانند. در ازای این شراکت نیز دیجی کالا هم درصدی به‌عنوان کارمزد دریافت می‌کند. به همین سبب می‌توان گفت که در حال حاضر دیجی کالا یک پلتفرم تجاری محسوب می‌شود. بنابراین تجارت پلتفرمی فقط درباره زیرساخت‌های تکنولوژیکی نیست، بلکه درباره‌ی ایجاد ارزش در جهت ساخت شبکه‌های ارتباطی است. آنچه که در یک تجارت پلتفرمی اهمیت دارد میزان ارتباطات آن است نه ارزش دارایی‌هایش. به همین خاطر گفته می‌شود پلتفرم‌ها بر ابزارهای تولید تکیه نمی‌کنند بلکه ابزارها و روش‌های ارتباطی را فراهم می‌آورند. به‌طورکلی می‌توان عملکرد کسب‌وکارهای پلتفرم را در 4 مورد خلاصه کرد: ایجاد مخاطب یا مشتری برقراری پیوند میان افراد فراهم آوردن ابزار و خدمات اصلی تعیین استانداردها و مقررات بیشتر بخوانید: spotify چیست انواع کسب‌وکارهای پلتفرمی کسب‌وکارهای مبتنی بر پلتفرم دستاورد عصر فناوری نیستند. این مدل حتی در بازارهای ابتدایی و حراجی روم باستان وجود داشته و در فروشگاه‌ها وحراجی‌های قرن بیستم هم دیده شده است. البته نمی‌توان انکار کرد که تکنولوژی‌های ارتباطیِ امروز، استفاده از این مدل کسب‌وکار را تسهیل کرده و اشکال متنوعی به آن بخشیده است. در همین راستا David S. Evans و Richard Schmalensee، چهار شکل عمده برای کسب‌وکارهای پلتفرم ارائه کردهاند: تبادلات (بازار): در این نوع پلتفرم دو گروه مشتری گرد هم می‌آیند و بر اساس مقدار و کیفیتی که مشاهده می‌کنند به تبادل مستقیم ارزش‌های مورد نظرشان می‌پردازند. کارگزاران املاک و مستغلات نمونه‌ای از مبادلات غیردیجیتال به شمار می آیند. از مبادلات دیجیتال نیز می‌توان به eBay (نمونه‌ای از خریدوفروش دیجیتال محصول) و Airbnb (نمونه‌ای از ارائه و دریافت خدمات دیجیتال) اشاره کرد. رسانه‌های تبلیغاتی: این نوع پلتفرم با ایجاد محتوای جذاب برای مخاطب، زمینه‌ای را برای تبلیغ‌کنندگان فراهم می‌کند تا پیام تبلیغاتی خود را در کنار این محتوای ارزشمند و جذاب به مخاطب ارائه کند. روزنامه‌های چاپی و شبکه‌های اجتماعی‌ای که در کنار ارائه محتوا به تبلیغات نیز می‌پردازند به ترتیب نمونه‌های غیردیجیتال و دیجیتالِ این نوع پلتفرم هستند. سیستم‌های تراکنشی: این نوع پلتفرم در جهت تسهیل عملیات پرداخت و انجام تراکنش‌های مالی به‌عنوان واسطه فعالیت می‌کند. «صادرکنندگان کارت‌های نقدی و اعتباری» و یا به‌عنوان نمونه «شرکت آسان پرداخت»، میان دارندگان این کارت‌ها و بانک ارتباط برقرار می‌کند. سیستم‌های پرداخت دیجیتال Paypal و ارزهای دیجیتالِ Bitcoin از نمونه‌های دیجیتال این پلتفرم محسوب می‌شوند. استانداردهای نرم‌افزار یا سخت‌افزار: این نوع پلتفرم‌ها با فراهم آوردن یک نوع استاندارد برای طراحی محصولات سبب افزایش تعامل‌پذیری و رقابت میان تولیدکنندگان می‌شود و همچنین کمک می‌کنند تا مصرف‌کننده به سود برسد. برای مثال در گذشته با ظهور نوارهای ویدیویی رقابتی بین استانداردهای Betamax و VHS به‌وجود آمد و همان‌طور که می‌دانید VHS در این رقابت پیروز شد. البته این استانداردها همیشه به یک برنده ختم نمی‌شود. مثال بارز آن را هم امروزه در بازار گوشی‌های هوشمند و رقابت میان ios اپل و اندروید گوگل می‌توان مشاهده کرد. این سیستم عامل‌ها (پلتفرم‌های نرم‌افزاری) در جهت جذب بیشتر توسعه‌دهندگان نرم‌افزار رقابت می‌کنند تا با ساخت برنامه‌های بیشتر بتوانند در این رقابت پیش بیفتند. البته انواع پلتفرم منحصر به این چهار نوع نیستند و بدون شک با گسترش تکنولوژیِ روش‌های ارتباطی، این نوع تجارت متنوع‌تر خواهد شد. بیشتر بخوانید: تیک تاک چیست جمع‌بندی در این مقاله متوجه شدیم که معنای پلتفرم چیست. «پلتفرم» در هر حوزه و تخصصی مفهوم خاص خود را دارد اما آن چه که اهمیت دارد این است که مفهوم پلتفرم در تمامی عرصه‌ها بستری را برای رشد و بهبود فراهم می‌کند. مفهومی که در عرصه فناوری اطلاعات زمینه‌ای برای توسعه و اجرای نرم‌افزارها و سخت‌افزارها فراهم می‌آورد؛ پلتفرم در صنعت خودروسازی باعث توسعه این صنعت و تنوع محصولات می‌شود؛ در تجارت نیز زمینه تعاملات دو یا چند سویه را فراهم می‌کند. در این بین نکته جالب توجه این است که فصل مشترکِ میان تمامی این موارد، تاثیر بهبود طراحی پلتفرم بر روند موفقیت است.